H Ελίζα Κρικώνη (γ. 1994, Αθήνα) είναι performance artist, της οποίας τα έργα αντανακλούν πτυχές της πραγματικότητας με περιπαικτική διάθεση και ιδιαίτερη έμφαση στην επιτέλεση της θηλυκότητας στην καθημερινή ζωή. Τo 2019 αποφοίτησε από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας με κατεύθυνση τη Ζωγραφική. Το 2017 φοίτησε στο Universidad Politecnica de Valencia, μέσω του Erasmus. Έχει ασχοληθεί με την γλυπτική, την σκηνογραφία, τις γραφικές τέχνες και τα τελευταία χρόνια εστιάζει στην performance. Έργα της έχουν παρουσιαστεί τόσο στην Ελλάδα (Το σπίτι της Κύπρου – Αθήνα, 2019, Kappatos Gallery Rooms – Αθήνα, 2019, #SKG Brigdes – Θεσσαλονίκη 2018, Body and citizenship – Αθήνα, 2018), όσο και στο εξωτερικό (Museum of Now – Βερολίνο, 2020, Venice International Performance Art Week – Βενετία, 2020, Excentricites – Γαλλία, 2019).
Η συνέντευξη είναι μέρος της σειράς “Parallel Conjunctions”, που διερευνά τις ερευνητικές πρακτικές νέων Ελλήνων καλλιτεχνών και διεξάγεται από τη Βίκυ Τσίρου σε συνεργασία με το Space52.
Ακολουθείς ένα είδος τέχνης με την οποία το ελληνικό κοινό, άρχισε να εξοικειώνεται σχετικά πρόσφατα. Πώς ξεκίνησε η δική σου σχέση με την περφόρμανς;
Η πρώτη μου επαφή με τη performance ήταν όταν επισκέφθηκα την έκθεση As One, μια συνεργασία του Marina Abramovic Institute και του οργανισμού ΝΕΟΝ, που παρουσιάστηκε στο Μουσείο Μπενάκη το 2016. Από τότε θυμάμαι το συγκεκριμένο μέσο να με ελκύει, παρόλο που αδυνατούσα να το κατανοήσω. Στην Α.Σ.Κ.Τ., όπου φοιτούσα , δεν υπήρχε ακόμα εκείνη την περίοδο η επιλογή ακαδημαϊκής κατεύθυνσης της performance art, ενώ η ζωγραφική, η γλυπτική, η χαρακτική, δεν ήταν επαρκή μέσα ώστε να καταφέρω να εξωτερικεύσω αυτό που συμβαίνει τόσο έντονα μέσα μου.
Η παραμονή μου στην Ισπανία, με αφορμή το προγράμμα Εrasmus, μου έδωσε την ευκαιρία για πρώτη φορά να έρθω σε ουσιαστική επαφή με το συγκεκριμένο εικαστικό μέσο, που τελικά με έβγαλε από το αδιέξοδο και με έθεσε σε «κίνηση». Το γεγονός ότι βρέθηκα έξω από τα νερά μου λειτούργησε σαν πρόκληση για να ανατρέψω όσα γνώριζα και να ξεπεράσω τα μέχρι τότε όρια μου. Αυτό που χρειαζόμουν για την τέχνη μου ήταν κάτι άμεσο, σκληρό και βιωματικό, πράγμα που ανακάλυψα στην performance.
Στα έργα σου «Κίτσενμέιντ» και «Μπουγάδα» σχολιάζεις ζητήματα επιτέλεσης του φύλου και της θηλυκότητας. Βλέποντας πως το παγκόσμιο κίνημα #metoo βρήκε γόνιμο έδαφος και στη χώρα μας, επαναφέροντας στο προσκήνιο ακανθώδη ζητήματα για τις έμφυλες σχέσεις, πώς προσεγγίζεις τέτοιες θεματικές;
Το κίνημα #metoo ήρθε για να επιβεβαιώσει στη κοινωνία το πόσο βαθιά ριζωμένη είναι η κουλτούρα της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης μέχρι και σήμερα στον σύγχρονο κόσμο. Η αγωνία μου να επικοινωνήσω το ζήτημα της έμφυλης διάκρισης δεν είναι μόνο μια συνειδητή επιλογή, αλλά και μια βαθύτερη ανάγκη μου. Και στα δύο αυτά έργα αντανακλάται μια προσωπική διαμάχη, με απώτερο σκοπό τον προσδιορισμό και την υποστήριξη της υπόστασής μου. Αναμετριέμαι με θεμελιώδη πρότυπα όπως αυτό της μητέρας, ώστε να καταφέρω να κατακτήσω την δική μου θέση και τελικά την κάθαρση, επιζητώντας την κατάρριψη στερεοτύπων και την ουσιαστική αποδέσμευση από τα κατάλοιπα του παρελθόντος.
Χρησιμοποιώντας συμβολισμούς, επιχειρώ να θέσω ερωτήματα τόσο σε εμένα όσο και στο θεατή, καθρεφτίζοντας την βίαιη πραγματικότητα μέσα από ένα κωμικοτραγικό πρίσμα. Τα έργα μου βασίζονται κυρίως στη μιμητική συμπεριφορά των παιδιών. Όπως το κορίτσι φοράει κρυφά τα τακούνια της μαμάς, όταν εκείνη λείπει στη δουλειά, ή αναπαράγει την διαδικασία του μακιγιάζ, έτσι κι εγώ στο έργο αναπαράγω με έναν ιδιόμορφο τρόπο την καταπίεση που δεν αντιλαμβανόμουν τότε. Με την επιλογή αντικειμένων, που παραδοσιακά έχουν χαρακτηριστεί ως «γυναικεία», δημιουργώ συνθήκες έμμεσης υποταγής με στόχο να ανοίξω έναν συλλογικό διάλογο ως προς την αναζήτηση εξόδου και ουσιαστικά την απελευθέρωση.
Παράλληλα, στο έργο Call for Dinner αγγίζεις το θέμα της θρησκευτικής καταπίεσης και υποβολής στερεοτύπων. Θεωρείς πως η περφόρμανς μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο κατάρριψης τέτοιων σταθερών;
Το Call for Dinner ήταν μια ατέρμονη διαδικασία προσευχής, που έτεινε να αγγίζει τα όρια της σωματικής και πνευματικής αντοχής. Οι «καλεσμένοι» γίνονταν μάρτυρες μιας κατ’ επανάληψη επιβεβλημένης πράξης που τελικά οδηγούσε στην αποδόμηση του ατόμου, στον εξευτελισμό της αξιοπρέπειας και την ψυχική εξόντωση. Μέσα από αυτή την τελετουργική διαδικασία μοιραζόμουν, με οποιοδήποτε βρισκόταν στην καρέκλα απέναντι μου, το βάρος της υποταγής που καλλιεργούν σταθερές και δογματισμοί, όπως η θρησκεία. Επιδίωκα ο «καλεσμένος» να φτάσει σε ένα ανώτερο επίπεδο ενσυναίσθησης με σκοπό να συναντηθούμε σε ένα κοινό βίωμα. Με αυτόν τον τρόπο πυροδοτείται η σκέψη και γεννιούνται υγιείς προβληματισμοί, οι οποίοι τελικά συμβάλλουν στην αλλαγή της συνείδησης, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την απάρνηση οποιασδήποτε σταθεράς.
Η performance, όπως και γενικότερα η τέχνη, ανέκαθεν λειτουργούσε ως δίαυλος επικοινωνίας ιδεών, εμπειριών και ανησυχιών. Είναι ένα εργαλείο που έχει αποδείξει ιστορικά την συμβολή και την αξία του στην διεκδίκηση των ελευθεριών. Όπως το Atelier Populaire συνέβαλλε καθοριστικά στην εξέγερση τον Μάιο του 1968 στη Γαλλία, προτάσσοντας την τέχνη απέναντι στη προπαγάνδα της δημόσιας τηλεόρασης και την λογοκρισία, έτσι και σήμερα, η τέχνη καλείται να απαντήσει ξανά στο διαχρονικό ερώτημα: «Ποιος είναι ο ρόλος της;».
Πιο πρόσφατα στο «Shelter», προσφέρεις ένα είδος καταφυγίου, κάτι που αρκετοί χρειαζόμαστε αυτή την περίοδο. Περί τίνος πρόκειται;
Οι στιγμές αποδοχής και απόρριψης της οικογενειακής κληρονομιάς μου, σε συνδυασμό με την ανάγκη για προστασία και διατήρηση της ελπίδας μπροστά στο οικοδόμημα μιας νέας κανονικότητας, με ώθησε στη δημιουργία ενός έργου-καταφύγιου.
Το πολύμηνο lockdown και οι πρωτόγνωρες συνθήκες εγκλεισμού αναδύουν κοινωνικοπολιτικά προβλήματα που εξαντλούν τα ψυχικά αποθέματα. Το Shelter ήταν η υπενθύμιση ότι το προσωπικό καταφύγιο που όλοι χρειαζόμαστε, υπάρχει! Για τον καθένα σε διαφορετικό σημείο και με διαφορετικές αναφορές. Ακόμα και στις πιο σκοτεινές περιόδους, αρκεί να ρίξουμε φως, να καταφέρουμε να συγκρουστούμε με την παραίτηση και να προχωρήσουμε στην επόμενη μέρα.
Η εγκατάσταση-καταφύγιο δημιουργήθηκε από εργόχειρα κεντήματα, που με μεράκι και αγάπη έφτιαχνε η προγιαγιά μου και συνεχίζει να φτιάχνει η γιαγιά μου. Τα εργόχειρα πέρασαν σε μένα, ταξιδεύοντας στο χρόνο και τις γενεές, διατηρώντας αναλλοίωτες τις μνήμες και αφήσαν μια παρακαταθήκη για το μέλλον. Η σχέση μεταξύ των καταβολών μου και της «Ελίζας» που προασπίζομαι σήμερα, περιγράφονται στην εικόνα ενός πεδίου μάχης. Στο ένα μέτωπο, το βάρος «να συνεχίσω την παράδοση», να ακολουθήσω το πρότυπο και στο άλλο η εκρηκτική αναγκαιότητα να «του βγάλω γλώσσα» και να τρέξω. Η έννοια της ευθραυστότητας που χαρακτήρισε όλη την διαδικασία της κατασκευής του έργου, αφύπνισε την επιθυμία μου για μια λεπτή γραμμή ισορροπίας, το δικό μου καταφύγιο γαλήνης.
Αναρωτιέμαι αν υπάρχουν «απρόσμενες» καταστάσεις που έχεις κληθεί να διαχειριστείς κατά τη διάρκεια κάποιας επιτέλεσης.
Οι performances που παρουσιάζω προέρχονται από βαθιά εσωτερική αναζήτηση, ώρες προβληματισμού, διακύμανση των σκέψεων και μόνιμης διαπραγμάτευσης. Επιλέγω να μην προβάρω καμία performance, έτσι ώστε όλο το συναίσθημα που προκύπτει από αυτή την εγκεφαλική διαδικασία που περιέγραψα, να βγαίνει αβίαστα και ελεύθερα. Αυτό από μόνο του αφήνει το περιθώριο να προκύψει οτιδήποτε.
Παρόλο που συνειδητά δεν οριοθετώ τον προσωπικό μου χώρο κατά τη διάρκεια της performance, και πολλές φορές “προκαλώ” τον θεατή εισβάλλοντας στον δικό του, δεν έχω βρεθεί σε καταστάσεις που να μην μπορώ να τις διαχειριστώ. Η μαγεία της performance για εμένα είναι το απρόβλεπτο και η δική μου ετοιμότητα να το αντιμετωπίσω.
Τι προεκτάσεις επιδιώκεις να λάβει το έργο σου μελλοντικά;
Αντιλαμβανόμενη τον κόσμο που ζούμε και βλέποντας ολιστικά την πορεία της ανθρωπότητας, η συνείδηση μου με οδηγεί στη διερεύνηση και αποτύπωση της ωμής πραγματικότητας μέσα από τη δημιουργία μιας άμεσα βιωματικής συνθήκης για τον θεατή. Ο χώρος, ο χρόνος, η ένταση και η κλίμακα είναι στοιχεία που θέλω να ενσωματώσω στο έργο μου. Στόχος μου είναι να δημιουργήσω ένα περιβάλλον επικοινωνίας με νέους όρους. Πλέον, αισθάνομαι ότι προκειμένου να φτάσε το κοινόι σ’ αυτό το σημείο, χρειάζεται να διεγείρω όλες τις αισθήσεις του. Όχι μόνο για να μειώσω την απόσταση, αλλά να καταφέρει να δει στο έπακρο αυτό που βλέπω και βιώνω. Αποσκοπώ σε μια αμεσότητα που αποτυπώνει την αγωνία μου για τα σημεία των καιρών και επιδιώκει να δημιουργήσει μια εμπειρία ορόσημο για τον θεατή.
Contact
elizakrikoni.com
insta: @eliza.krikoni
Η Βίκυ Τσίρου είναι επιμελήτρια, συντάκτρια τέχνης και συνεργάτιδα της K-Gold Temporary Gallery, με έδρα την Αθήνα. Έχοντας πραγματοποιήσει σπουδές στην ιστορία της τέχνης και την επιμέλεια εκθέσεων, έχει εργαστεί στο παρελθόν ως βοηθός επιμελητή, πολιτιστική διαμεσολαβήτρια και συντονίστρια παραγωγής σε μεγάλους πολιτιστικούς οργανισμούς σε Ελλάδα και Ιταλία. Η έρευνά της επικεντρώνεται σε συμμετοχικές μορφές τέχνης που προωθούν τη συμπερίληψη και την προσβασιμότητα στη σύγχρονη τέχνη, καθώς και στο πως αυτή μπορεί να εισαχθεί στη δημόσια σφαίρα μέσα από δυναμικές μορφές επικοινωνίας.
Eliza Krikoni (b. 1994, Greece) is a young performance artist, whose performances reflect aspects of reality through a mocking mood, with special emphasis on performing femininity in everyday life. In 2019, she graduated from the Athens School of Fine Arts with a degree in Painting, and in 2017 she completed an exchange at the Universidad Politécnica de Valencia. She has been involved in sculpture, scenography, graphic arts and in recent years has focused on performance art. Her works have been presented both in Greece (The House of Cyprus – Athens 2019, Kappatos Gallery Rooms – Athens 2019, #SKG Bridges – Thessaloniki 2018, Body and citizenship – Athens 2018) and abroad (Museum of Now – Berlin 2020, Venice International Performance Art Week – Venice 2020, Excentricities – France 2019).
The interview is part of the series, ‘Parallel Conjunctions’, exploring the research-based practices of young Greek artists conducted by Vicky Tsirou for space52.
You practice a form of art with which the Greek public has only recently become better acquainted. How did your relationship with performance start?
My initial exposure to performance art happened after I visited the exhibition As One, a collaboration between the Marina Abramovic Institute and NEON Foundation, which was presented at the Benaki Museum in 2016. Since then, I remember being attracted to this medium, although I could not quite understand it. During my studies at ASFA, there was no option to study performance at the time, and painting, sculpture, and engraving were not sufficient means for me to be able to externalize what I was experiencing taking place inside of me.
The time I subsequently spent in Spain, under the auspices of the Erasmus exchange program, gave me an opportunity for the first time to come into substantial contact with this particular visual medium, which finally took me out of an impasse and set me in “motion”. The fact that I was out of my depth, served as a challenge to overturn what I knew and to exceed my previous limitations. What I needed for my art was something direct, “hard” and experiential, something I discovered through performance.
In your works ‘Kitchenmade’ and ‘Mpougada’ you comment on issues of gender fulfillment and femininity. Seeing how the global movement #metoo has found fertile ground in our country as well, bringing to the forefront thorny issues of gender relations, could you describe how you approach these thematics?
The #metoo movement came to reaffirm how deeply the culture of oppression and exploitation is rooted to this day in our contemporary world. My willingness to communicate the pressing issue of gender discrimination is not just a conscious choice, but also a deeper need of mine.
Both of these works you mention reflect a personal controversy, with the ultimate goal of identifying and supporting my existence. I confront fundamental role models like the figure of the mother, in order to reclaim my own position and ultimately, catharsis, seeking to break down conventional stereotypes and release remnants from the past.
Using symbols, I try to raise questions for myself and the viewer and reflect on our violent reality through a tragicomic prism. My works are mainly based on children’s mimetic behaviors. Just like a girl secretly wears her mom’s heels, when she is out for work, or emulates a make-up routine, I, in the work, reproduce the very oppression that I was unaware of. By choosing objects that have traditionally been described as “feminine”, I create conditions of indirect submission in order to open a collective dialogue regarding the search for a way out and, in essence, liberation.
In your project ‘Call for Dinner’ you also touch upon religious oppression and stereotyping. Do you think that performance can serve as a tool to break down such constants?
Call for Dinner constitutes a continuous prayer process, approaching the limits of physical and mental endurance. The “guests” witnessed a repeatedly imposed act that eventually led to the dismemberment of the individual, the humiliation of dignity, and mental annihilation. Through this ritual process, I shared with whoever was in the chair opposite me, the weight of submission cultivated by constants and dogmas, such as religion. I wanted the “guest” to reach a higher understanding of empathy so that we could meet each other in a common experience. In this way, thoughts are triggered and healthy reflections are born, which ultimately contribute to shifting one’s consciousness, a necessary condition for the renunciation of any constant.
Performance, like art in general, has always functioned as a channel for communicating ideas, experiences and concerns. It is a tool that has historically proven its contribution and value in claiming freedoms. Just as the Atelier Populaire was instrumental during the May 68’ uprising in France, advocating an art that would stand against propaganda on public television and censorship, today art is called upon to answer the age-old question: “What is its role?”
Recently in your work ‘Shelter’, you offer a kind of escape, something that many of us need at the present moment. Could you say more about this?
The moments in which I accept and reject my family heritage, combined with the need to protect and sustain a feeling of hope faced with this new ‘normal’, prompted me to create a shelter project.
The months-long lockdown, combined with unprecedented conditions of confinement, give rise to socio-political problems that exhaust mental reserves. “Shelter” functions as a reminder that the private shelter-dwelling we all need, is there! Encapsulating different places & references. Even in challenging times, it is enough to shed light, go against resignation and look ahead.
The installation was created with handmade embroidery, which my great-grandmother made with passion and love and continues to make. The craft was passed on to me, traveling through time & generations, retaining memories unchanged, and leaving a legacy for the future. The relationship between my ancestry and the “Eliza” that I stand up for today is inscribed as an image of a battlefield, through the burden of “preserving a tradition” on the one hand, and on the other, through the explosive need to “answer back” and run away. The element of fragility tied to the making of the work awakened my desire to find a balance, my own refuge of peace.
Have there been any “unexpected” moments that you’ve been called upon to manage during a performance?
My performance works come from a deep inner search, hours of reflection, a variety of thoughts, and constant negotiations. I choose not to rehearse my performances so that all these emotions that result from this brain process come out effortlessly and freely. This in itself leaves room for anything to happen!
Although I don’t consciously limit my personal space and many times I “challenge” viewers by invading their own space, I’ve never found myself in situations that I haven’t been able to manage. The magic of performance art for me is its unpredictability and my own readiness to face it.
Talk to me about your future plans – what directions are you taking your work in?
Seeing the direction the world is moving in, I intend to express raw realities by creating more direct and “lived” experiences. I want to incorporate space, time, intensity, and scale into my work, creating new rules of communication. In order to do this, I need to stimulate the audience’s senses by reducing our distance, in order to wholly communicate what I see and feel. I want to create an immediacy that captures my anxiety about the times we live in and seeks to create a landmark experience for viewers.
Contact
elizakrikoni.com
insta: @eliza.krikoni
Vicky Tsirou is an Athens based curator, arts writer, and collaborator at K-Gold Temporary Gallery. With a background in Art History and curatorial studies, she has gained hands-on experience working in major cultural organizations, between Greece and Italy as a curatorial assistant, cultural mediator, and production coordinator. Her research focuses on participatory art formats that foster inclusivity and accessibility in contemporary art, as well as on how evocative artistic forms of communication can infiltrate the public sphere.
