Ουδέν άλλο έχουσα ες Άδου η ψυχή έρχεται πλην της παιδείας και τροφής.* Πλάτων (Φαίδων)
« Ο κάθε άνθρωπος έχει ένα κύκλο δικό του από πράγματα, από δέντρα, ζώα ανθρώπους, ιδέες –και τον κύκλο τούτον έχει χρέος αυτός να τον σώσει. Αυτός, κανένας άλλος. Αν δεν τον σώσει, δεν μπορεί να σωθεί.» ** Καζαντζάκης – Ασκητική
«… Αν κάτι χαρακτηρίζει την εργασία του Παπαηλιάκη, είναι η ευαισθησία και η επινοητικότητα, η απλότητα και η απλοποίηση, η έρευνα και ο πειραματισμός, η συνεχής εγρήγορση και η αδιάκοπη αναζήτηση.» Είναι οι φράσεις με τις οποίες ολοκληρώνει το κείμενο παρουσίασης και θεωρητικής τεκμηρίωσης του δημιουργού Ηλία Παπαηλιάκη, ο επιμελητής της έκθεσης Χριστόφορος Μαρίνος. Σε αυτές τις λέξεις ακουμπούν σε συντομία, γρήγορα και αποφασιστικά, το μεδούλι και η επίγευση της έκθεσης ως εμπειρία, ως αίσθηση, ως τροφή, ως βίωμα. Η έκθεση του Ηλία Παπαηλιάκη Τα θεωρητικά αντικείμενα – Έργα 2017 – 2020 στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, εγκαινιάστηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2020.
O Ηλίας Παπαηλιάκης νιώθω πως φτάνει την ζωγραφική στο υπέρτατο σημείο της, στο «Τέλος» της, όπως ακριβώς το είχα ονειρευτεί, αν θα μπορούσα να φανταστώ μια διαδρομή με αρχή, μέση και τέλος, ένα αφήγημα, μια κατασκευή. Ορίζω την λέξη «Τέλος» ως ολοκλήρωση, ως πληρότητα, ως κάθαρση. Αν υποθέσουμε ότι η ζωγραφική έχει ένα ξεκίνημα από τα σπήλαια του Λασκώ και τις ανακαλύψεις των κινημάτων της και θεωρητικά υπήρχε ένα «τέλος» σε αυτή την εξερεύνηση, το τέλος, το φινάλε θα ολοκληρωνόταν στην ζωγραφική του Παπαηλιάκη, με μια γραμμή που φτιάχνει το σχήμα και ένα χρώμα που φτιάχνει το φόντο. Τόσο ηρωικά και απλά και γυμνά και ουσιαστικά.
«Μέτρησα πολύ. Το βάρος, το βάθος, το ύψος, λιγότερο το πλάτος και πολύ το φως» [1]
Μια τόλμη που μου φέρνει στο νου το τέλος της Μελαγχολίας του Τρίερ όπου το παιδί κατασκευάζει από ξύλα την καλύβα ως μήτρα, εκεί που ξαναμπαίνουν ως προστασία, ως τελείωση του κύκλου της ζωής, λίγο λεπτά πριν τον χαμό από πρόσκρουση στην Γη του πλανήτη Μελαγχολία. Και το τέλος είναι γλυκό, με τρυφερότητα αποδεκτό, σαν την απόλυτη συνειδητοποίηση της ανθρώπινης φθαρτότητας. Και ο Παπαηλιάκης στην χρυσή του ωριμότητα έχοντας κάνει τον κύκλο της ζωγραφικής του, όπως παρατηρούμε στην αναδρομική του έκθεση όλα τα στάδια, φτάνει σε αυτήν την συγκλονιστική κατάθεση του «Τέλους της ζωγραφικής», χαρίζοντας μας ένα έργο με μια υπερφυσική δύναμη και σπουδαιότητα ωσάν αντικρίζεις τα μάρμαρα του Παρθενώνα που σε πιάνει δέος με την απλότητα και την ελληνικότητα ως ρεύμα και τίναγμα στο σώμα, βιωμένο. Και έρχεται αυτή η σπουδαία και σημαντική δουλειά του Ηλία σε μια υπέροχη σύμπνοια με την γλυκύτητα και πραότητα και ταπεινότητα του δημιουργού, που σε ανακουφίζει ακουμπώντας το Θείο. Το Θείο, ξαναερμηνεύω τις λέξεις μου, της αγάπης, γαλήνης, πραότητας, στα βήματα του Καζαντζάκη και του Παπαδιαμάντη. Μας γονάτισε όλους τους εικαστικούς με αυτήν του την έκθεση. Σκύψαμε και προσευχηθήκαμε, ευσεβείς και μη. Με λατρεία.
* Η ψυχή έρχεται στον Άδη χωρίς να κουβαλάει τίποτε άλλο πέρα από την παιδεία της και την αγωγή της.
** Ασκητική, Νίκος Καζαντζάκης, σελ. 73, Η μεγάλη βιιβλιοθήκη ISBN 978-618-83578-4-6
[1] Λόγια του καλλιτέχνη από τον κατάλογο της έκθεσης σε επιμέλεια του Χριστόφορου Μαρίνου, Ιστορικού Τέχνης, επιμελητή εκθέσεων και δράσεων του ΟΠΑΝΔΑ.
Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή την επίσκεψη στην έκθεση
ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΗΛΙΑΚΗΣ
Τα θεωρητικά αντικείμενα – Έργα 2017 – 2020 σε επιμέλεια του Χριστόφορου Μαρίνου.
Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων
